Ticari hayatta sıklıkla ödeme aracı olarak kullanılan çek, Türk Ticaret Kanunu’ndaki hükümler çerçevesinde düzenlenen ve kullanılan bir kıymetli evrak türüdür. Çek, Türk Ticaret Kanunu'nda belirtilen şekil şartları doğrultusunda hazırlanır.
Bir çekte ‘çek’ kelimesi, ödeyecek olan kişinin ticaret unvanı, düzenleyen kişinin imzası, ödeme tarihi gibi unsurlar yer almalıdır. Eğer ödeme yeri veya düzenleme yerine ilişkin bilgiler eksikse ödeme yeri, ödeyecek kişinin ticaret unvanında belirtilen yer olarak kabul edilir.
Çekte üçlü bir ilişki mevcuttur. Çeki düzenleyen kişi keşideci olarak adlandırılır. Çekte muhatap ise bankadır. Keşideci tarafından çek, Türk Ticaret Kanunu'nda yer alan şekil şartlarına uygun olarak düzenlenir ve keşideci çekin tahsili için bir bedel belirler.
Çekte bir vade yoktur. Çeki, ibraz edildiğinde ödenen bir kıymetli evraktır. Ancak ödeme yerlerine göre çekin ibraz süreleri değişkenlik göstermektedir. Eğer çek, keşide edildiği yani düzenlendiği yerde ödenecekse ibraz süresi 10 gündür. Ancak eğer çek, keşide edildiği yerden farklı bir yerde ödenecekse ibraz süresi 1 aydır.
Bununla birlikte Türkiye’de keşide edilen çek, başka bir ülkede ödenecekse aynı kıtada bulunan ülkeler için ibraz süresi 1 aydır, eğer ülkeler farklı kıtalarda yer alıyorsa ibraz süresi 3 aydır.
Çek için düzenlenen zamanaşımı süresi, ibraz süresinin bitiminden itibaren 3 yıldır. Zamanaşımına uğramış bir çeke ilişkin olarak kambiyo senetlerine özgü icra takibi başlatılması mümkün değildir. Çünkü çek zamanaşımına uğradığında kambiyo senedi vasfını yitirir.
İbraz süresi içerisinde, bankaya ibraz edilmesine rağmen yeterli karşılığı olmadığı için kısmen veya tamamen ödenemeyen çek karşılıksızdır. Karşılıksız çek düzenlenmesine ilişkin cezai yaptırımlar Çek Kanunu m.5 'de düzenlenmiştir. Ancak karşılıksız çekin bir yaptırıma tabi olabilmesi için, söz konusu çekin Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenen şekil şartları doğrultusunda düzenlenmiş olması gerekir.
Çekin karşılıksız olduğu anlaşılırsa, çekin karşılıksız olduğunun öğrenildiği tarihten itibaren 3 ay içinde İcra Ceza Mahkemesi'ne şikayet yoluna başvurulur. Şikayet üzerine, karşılıksız çek düzenleyen kişi hakkında 1500 güne kadar adli para cezasına hükmedilir. Ayrıca hükmedilen para cezası, çekin tahsil edilemeyen kısmından az olamaz. Yine yargılama sırasında tedbir olarak çeki düzenleyen kişi hakkında çek düzenleme ve çek açma yasağı uygulanabilir.
Çekte bulunması gereken tüm unsurları taşıyan ve keşide edilerek lehtara teslim edilen çek, ibraz süresi içerisinde ödemeyi yapacak finans yani banka kuruluşuna ibraz edildikten sonra muhatap banka tarafından çek bedelinin karşılanıp karşılanmadığına bakılır. Eğer süresi içinde bankaya ibraz edilen çekin karşılıksız olduğu tespit edilirse çekin arka yüzüne “karşılıksızlık” kaydı düşülür.
Bu aşamalar tamamlanıp, çekin arka yüzüne karşılıksız ibaresi düşüldükten sonra, çek bedelinin tahsili amacıyla “Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yoluyla İlamsız Takip” başlatılabilir. Çeke ilişkin icra takibi başlatmak için alanında uzman Adana İcra Avukatı ile çalışmakta fayda vardır.
Çek takibinde birden fazla yetki kuralı mevcuttur alacaklının takip başlatırken yetkili icra dairesi konusunda seçimlik hakkı vardır. Alacaklı tarafından bir sonraki cümlede sıralanan yetkili icra dairelerinin herhangi birinde icra takibi başlatılabilir. Yetkili icra daireleri, çekin keşide yerindeki icra daireleri, Muhatap banka şube bankasının bulunduğu yerdeki icra daireleri ve borçlunun veya borçlulardan herhangi birinin ikametgâhının bulunduğu yerdeki icra daireleridir. Yetkili icra dairesinde takip başlatmak önemlidir. Bu açıdan alanında uzman Adana İcra Avukatı'na danışmakta fayda vardır.
Kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla icra takibinde borca itiraz süresi 5 gündür. İtiraz, icra takibinin yapıldığı yerdeki İcra Mahkemeleri'ne yapılır. Çek takibine itiraz edilirken mutlaka alanında uzman bir Adana İcra Avukatı'na danışılmalıdır. İtiraz süresi ödeme emrinin tebliği itibariyle başlar. Çek takibinde, icra dairesine yapılan itirazlar geçersizdir. İtiraz süresinin dolmasıyla birlikte icra takibi kesinleşecektir.
İcra takibine itiraz etmeyen borçlu 10 gün içinde mal beyanında bulunmalı veya ödeme yapmalıdır. Aksi takdirde itiraz süresinin dolması ile birlikte haciz aşamasına geçilecektir. Bu durumda borçlunun banka hesapları, taşınır taşınmaz malları, maaşı haczedilebilir.